Alet Klarenbeek – initiatiefnemer van UP! – heeft een voorliefde voor ouder worden en oudere generaties. In een tweewekelijkse blog deelt Alet haar gedachtes en gesprekken, met wie ze zoal tegenkomt.
Nooit meer Kerst
De vinger op het ongemakkelijke leggen is een manier om lastige kwesties, zoals eenzaamheid, aan te pakken. Onderzoeken hoe het nu werkelijk zit. Vragen stellen, luisteren en verder vragen. Dat leidt onherroepelijk tot contact. Met jezelf en de mensen om je heen.
Ik probeer dit. Persoonlijk, door mijn gedrag en relaties met de mensen om me heen tegen het licht te houden. Met opdrachtgevers, die eenzaamheid willen voorkomen of verminderen en op zoek zijn naar antwoorden op de vraag hoe dan? En ook bij de In je Uppie gesprekken, waar ouderen met elkaar in gesprek gaan over schurende onderwerpen, die ertoe doen als je ouder wordt. Denk bijvoorbeeld aan thema’s als spijt of afscheid.
Deelnemers vinden In je Uppie vaak spannend. Wie zijn daar en wat vertel je dan, vragen ze zich af. Gelukkig is er een gespreksleider, die het thema inleidt met een fragment uit een boek, een songtekst of een gedicht. En iedereen die het heeft meegemaakt weet: daarna ontvouwt zich als vanzelf een boeiend gesprek. Over kleine en grote gevoelens. Over onverwerkte gebeurtenissen en niet gedane zaken, die nu alsnog hun keer kunnen nemen.
In je Uppie vindt plaats op plekken waar ouderen komen: het buurtcentrum, de hobbyclub, de kerk. In Friesland pioniert partner ZuidOostZorg door In je Uppie gesprekken te voeren met vroeg dementerenden. Japke Jongsma beet het spits af in een Odensehuis en postte op kerstavond een aandoenlijk bericht op LinkedIn. Ze was geraakt door wat ze had meegemaakt. Ik bel haar op.
‘Het gesprek was zo bijzonder. Het thema was vrede. Het was per slot van rekening bijna kerst.’, vertelt Japke. ‘Een man nam het woord en zei dat hij er niks mee had. Er viel een stilte.’
Japke is zelf ook even stil.
‘De man haalde diep adem en vertelde dat lang geleden – hij was 18 en oudste van zeven kinderen – op de dag voor Kerst zijn beide ouders waren overleden.’, zo vervolgt ze haar verhaal, ‘Als puber moest hij iedereen opvangen, het gezin viel uit elkaar en Kerst heeft hij nooit meer gekend.’
De aanwezigen, waaronder ook een paar zorgprofessionals, zijn geraakt. ‘Niemand kende dit verhaal, hij had er nooit over verteld. Het luchtte hem zichtbaar op.’ zegt Japke. “En het mooie is, dat hij er op dat moment verder niks mee hoeft. Hij vertelt gewoon.’
Anderen vertellen over het verlies van het geloof. Over de toestand in de wereld. En na afloop vertellen de deelnemers hoe blij ze zijn met dit gesprek.
‘De mensen zeggen “dit gaat tenminste ergens over” en vragen wanneer je weer komt.’ zegt Japke. ‘Dat stemt me zo dankbaar, dat ik deze vertrouwelijke sfeer kan bieden.’
Ze is ook eerlijk. ‘Natuurlijk is zo’n gesprek bij vlagen moeilijk. Er zijn mensen die er dwars doorheen praten. Of gelijk een oordeel hebben. En zelf oefen ik om juist meer stiltes te laten vallen. Dat is nodig, dan gaan mensen meer reflecteren. Best ongemakkelijk soms.’ Ze grinnikt. ‘Hindert niks, zeg ik dan tegen me zelf, niets zeggen, stil blijven, laat maar even. En dat werkt.’
Ik bedank Japke voor het openhartige gesprek. Investeren in vertrouwen, in plaats van in tegenstellingen. Inzetten op nieuwsgierigheid en je niet laten leiden door aannames. Dat is wat ze doet. Ze benadert mensen met beginnende dementie respectvol, als volwaardig mens. Ze nodigt uit tot het vertellen van belangrijke verhalen en maakt contact.
Japke besluit met wijze woorden: ‘Met In je Uppie geef je mensen een goed gevoel en zegt: Jij doet ertoe. Ook als je Alzheimer hebt. En daar gaat het om.’
Alet Klarenbeek adviseert overheid, bedrijfsleven en maatschappelijke organisaties op het gebied van (ouderen)communicatie en eenzaamheid. Met UP! – een landelijke beweging rondom ouder worden – presenteert ze al jaren spraakmakende programma’s en uitverkochte talkshows rond zingevingsvraagstukken, o.a. in De Rode Hoed in Amsterdam.
Alet heeft een voorliefde voor ouder worden en oudere generaties. Wat doet het met je als je toekomst steeds korter wordt? Wat gebeurt er met je persoonlijkheid als je gezondheid afneemt? Goed doodgaan, hoe doe je dat? Hoe ga je om met het vele afscheid dat bij ouder worden hoort? Dat zijn vragen die haar bezig houden. Monter gaat ze op zoek naar de antwoorden.
Ze ontmoet veel uiteenlopende ouderen. Jonge en stokoude types, vitaal of met een mindere gezondheid. Ondernemende tachtigers en op de bank zittende zeventigers, allemaal min of meer genietend van de oude dag. En wat haar steeds weer opvalt: diegene met de stralende ogen en een behoorlijke portie nieuwsgierigheid genieten het meest. Zij groeien. Elke dag weer. Tot de laatste snik.